دیدگاه فلسفی به هوشمندی
ایده «هوش مصنوعی» در سال 1950م با این سؤال شکل گرفت که آیا رایانه می‌تواند جایگزین انسان شود و مانند او عمل کند و یک روند هوشمندانه و متفکرانه‌ای را در کار خود داشته باشد؟ به این سوال و پیرامون آن پاسخهای نظری و عملی بسیاری داده شده است که تفاوت بلکه تناقض های بسیاری دارند. بطور خلاصه:
- هوشمندی ماشین، در تفسیر انسان از مفهوم هوش و انتظارات او از عامل هوشمند شکل می گیرد.
ایده «هوش مصنوعی» در سال 1950م توسط آلن تورینگ مطرح شد. وی با معرفی آزمایشی تحت عنوان «تست تورینگ» این سؤال را مطرح کرد که آیا رایانه می‌تواند جایگزین انسان شود و مانند او عمل کند و یک روند هوشمندانه و متفکرانه‌ای را در کار خود داشته باشد؟
پس از ایده تست تورینگ، مباحث بسیاری بین موافقان و مخالفان هوش مصنوعی ایجاد شد که این مسائل در بین فلاسفه هم مطرح است. به باور فلاسفه اسلامی، حاصل کار دانشمندان در این عرصه، فقط ساختن دستگاهی است که فعالیت حیاتی انسان را دارد. این هوش مصنوعی و ربات؛ شادی، علم حضوری و آگاهی به خود و فعالیت‌هایش ندارد؛ به عبارت دیگر، دانشمندان نمی‌توانند ساختار ذهن انسان را ایجاد کنند. از نظر فلاسفه، تست تورینگ فقط بر مبنای بانکی از اطلاعات و داده‌ها برنامه‌ریزی شده است. طبق دیدگاه فیلسوف غربی، انسان ترکیبی از نفس و بدن نیست؛ بلکه تمام اوصاف و حالات او فیزیکی است و در آزمایشگاه مورد تجربه قرار می‌گیرد. از این منظر، ذهن، عالمی مادون متافیزیک و قابل دسترس است.
فیلسوف غربی باید به این سؤال پاسخ دهد که آیا انسان می‌تواند همه وضعیت فیزیولوژیک را برای ماشین بازسازی کند؟ سؤالی که فلاسفه اسلامی باید پاسخ بدهند این است که آیا امکان دارد ربات به حدی از استعداد برسد که خداوند در او روح بدمد؟
برخی از اندیشه‌وران اسلامی، برای القای نفخه الهی به مصنوع بشر، منعی نمی‌بینند؛ اما گروهی معتقدند نفس فقط به موجود زنده تعلق می‌یابد. در این میان، این سؤال باید بررسی شود که آیا فرایند درک و شعور فقط به موجود زنده تعلق می‌گیرد یا جمادات و غیرجمادات نیز ساحتی از ادراک را دارند؟
ذکر آن لازم است که حتی اگر هوش مصنوعی را هم بپذیریم، دلیلی بر همسانی آن با حیات انسانی وجود ندارد؛ لذا بسیاری از حالات فیزیولوژیکی مانند رشد، احساس و علم حضوری را نمی‌توان برای مصنوع بشر منظور کرد. امروزه در آزمایشگاه‌ها با فعل و انفعالات شیمیایی، حیات بسیار ساده باکتری‌مانند را ایجاد کرده‌اند؛ اگر روزی این حیات ادامه یافت و به یک حیات پیچیده یا ویژگی‌های انسانی منجر شد، تعبیر هوش مصنوعی از آن غلط است و واقعاً هوش طبیعی دارد که معلول افاضات الهی است.
